Sırbistan’ın askeri hamleleri ne anlama geliyor?

Sırbistan Silahlı Kuvvetleri, kara kuvvetleri, hava gücü ve hava savunma kuvvetleriyle modernizasyon yolunda ilerlerken, deniz kuvveti olmayan yapısıyla dikkati çekiyor. Ülke, askeri tarafsızlık politikasıyla Rusya, Çin ve Avrupa’dan ekipman tedarik ederken, savunma sanayisini güçlendirmek için yerli projelere ağırlık veriyor. Ancak, Kosova sorunu ve Balkanlar’ın gerilimli jeopolitiği, Sırbistan’ın savunma harcamalarını ve stratejilerini zorluyor.

Sırbistan, Nora B-52 gibi projelerle hem bölgesel caydırıcılığını güçlendirmeyi hem de savunma sanayi ihracatında öne çıkmayı hedefliyor. Bosna-Hersek’teki Sırp nüfus ve NATO-Rusya dengesi, ülkenin güvenlik politikalarını karmaşık hale getiriyor.

Ordunun yapısı ne?

2011 yılına kadar erkekler için zorunlu askerlik uygulanıyordu. Ancak kaldırıldı.

2024’te özellikle Balkanlar’da artan jeopolitik gerilimlerin sebebi ile zorunlu askerliğin yeniden getirilmesi tartışıldı.

Genelkurmay Başkanlığı, Devlet Başkanı Aleksandar Vucic’e bir rapor sundu. Buna göre 4 aylık bir hizmet süresi ön görülüyor.

Öncesinde erkekler için 6 ile 9 ay arasında değişen bir zaman aralığını kapsıyordu.

Kadınlar için zorunluluk yok, gönüllülük esasına göre orduya katılabilirler.

Subay, astsubay ve sözleşmeli personel olarak görev yapabilirler.

Ordunun başkomutanı, devlet başkanlığı makamında olan Aleksandar Vučić’tir.

Sadece iki kuvvetten oluşuyor. Bunlar; Kara Kuvvetleri ile Hava Gücü ve Hava Savunma Kuvvetleri’dir. Deniz Kuvvetleri bulunmuyor. Çünkü ülkenin denize kıyısı yok.

2020-2024 arasında ordunun bütçe içinden aldığı pay değişkenlik gösteriyor. 2020 yılında yüzde 2, 2021 ve 2022’de yüzde 2.2, 2023’te yüzde 2.4 ve 2024’te yüzde 2.5’lik pay ayrılmış.

Yaklaşık olarak 25.000 personele sahip. Bunların 15.000’inin kara kuvvetlerinde, 5 bininin hava kuvvetlerinde, kalan beş binin ise iç güvenlik birimlerinde olduğu tahmin ediliyor. Global Firepower Index’e göre, 145 ordu içinde 63. sırada.

Sırbistan Kara Kuvvetleri hangi araçları kullanıyor?

Eski Yugoslavya döneminden kalan çok sayıda araç var, hem eski halleriyle hem de modernize edilerek kullanılıyorlar.

Diğer tank ise Rusya’dan alınan T-72B1MS modeller. 30 adet kullanımda. Bazıları modernize edildi. Elden geçirilen versiyonlarına termal optik sensörler ve modern elektronik altyapı kuruldu.

Piyade savaş aracı olarak Yugoslavya’dan kalan BVP M-80’ler tercih ediliyor. 323 adet. Ancak, ilk etapta 26 tanesi modernize edildi. Kalanları içinde çalışmalar sürüyor.

Lazar 3 model zırhlı personel taşıyıcılar Sırbistan tarafından geliştirildi. Adet sayısı gizli tutuluyor, ancak 80 adet aracın ekleneceği biliniyor.

Sırbistan ve Türkmenistan tarafından aktif olarak kullanılıyor.

Diğer araç ise Rusya’dan satın alındı. BTR-80A modeller tercih ediliyor. Toplam 108 adet yer alıyor.

BRDM-2 model araçlar hafif zırhlı olarak öncü gözlem görevlerinde tercih ediliyor. 46 adet temel versiyonu mekanize taburlara paylaştırıldı.

30 parça modernize edilmiş versiyon ise Zırhlı Keşif Taburluğu’nun kullanımında.

Araçlar Rusya’dan satın alındı.

BOV KIV tipi araçlar ise Sırbistan’ın kendi kapasitesi ile geliştirdiklerinden. Toplam 20 adet yer alıyor. Yeni siparişlerle sayısı arttırılacak.

MT-LBu model araçlar da Sovyetler Birliği döneminden kaldı. 32 parça olarak bulunuyor. 8’er adet olmak üzere dört zırhlı tugaya paylaştırıldı.

Sovyetler’den kalan araçlar, Yugoslavya’nın sovyetlerden aldığı, ancak dağıldıktan sonra bünyesinden çıkan ülkelerin envanterlerindeki araçlardır

Mayınlara ve pusuya dayanıklı zırhlı araç olarak Sırbistan’ın kendi kapasitesi ile ürettiği iki farklı model var. Bunlar MRAP M20 ile BOV M16 Miloş.

Zırhlı araç olarakta BOV OT M-21 ve BOV VP M-86’lar tercih ediliyor.

Son iki araç ise Amerika’dan satın alındı. Humvee ve BearCat G3’ler envanterde. İlk araçtan 156 adet, ikincisindense 5 adet bulunuyor.

Tank imhasında da kullanılan zırhlı araçlardan ise bir model var sadece, o da Yugoslavya günlerinden kalan BOV 1 model araçlar. Toplam 48 adet envanterde

Sırp üretimi olan insansız kara aracı da kullanılıyor. Mali Miloş model araçtan 15 adet yer alıyor. Ek, 20 siparişte 2025 bitmeden envantere eklenecek.

Nora B-52’ler. Sırbistan’ın kendi kapasitesi ile üretiliyor. 18 adet kullanımda, 8 adet yeni sipariş verildi. 2025 bitmeden teslimatlar tamamlanacak.

Diğer araç ise Sovyetler Birliği günlerinden kalan 2S1 Gvozdika sistemleri. 72 adet kullanılıyor. 36 tanesi modernize edildi, 18 tanesi ise 2026’nın sonuna kadar modernize edilecek.

Çekilebilen topçularda ise tamamen eski ekipmanlar muhafaza edildi. Nora M-84 sistemi Yugoslavya’dan kalma, 36 adet bulunuyor.

M-46’lar ise Sovyetler Birliği günlerinden beridir envanterde. 18 parça kullanılıyor. D-30J modellerde yer alıyor. Adet sayısı ise 78.

Son olarak ZiS-3 toplarda Sovyetler Birliği’nden kalan top sistemleri. 18 parça bulunuyor.

Yugoslavya’dan kalan M-87 Orkan modeller bulunuyor. Toplam 4 adet.

Sırbistan’ın kendi üretimi olan M-18 Oganj’lar ise bu yıl bitmeden envantere alınacak. 2018’de geliştirildi.

Yugoslavya günlerinden beridir kullanımı süren M-77 Oganjlar’dan 60 adet bulunuyor. 25 tanesi modernize edildi.

M-94 Plamens S model sistemlerde Yugoslavya’dan kaldı. 18 adet yer alıyor.

Anti-tank füzelerini ele alalım. İlk olarak Sırbistan üretimi olan ALAS füzeleri tercih ediliyor. M18 Oganj’lardan ateşlenebiliyor.

Rusya’dan satın alınan 9M133 Kornet’ler de BOV M16 Miloş sistemlerinden ateşleniyor.

Ek olarak 9M119 Svir/Refleks mühimmatı da kullanılıyor.

Ayrıca 9M120 Ataka füzeleri de ateşleniyor.

POLK rampasından atılabilen 9K111 Fagot füzeleri de bulunuyor. Sovyetler Birliği günlerinden kaldı.

Son mühimmat olaraksa 9K11 Malyutka’lar envanterde. 2014-2016 arası modernize edildi. Bu füze de Sovyetler’den günümüze geldi.

Taşınabilir ve karadan havaya ateşlenebilen sistemler olarak M90 Stršljen’ler tercih ediliyor.

Ayrıca, Yugoslavya’dan kalan M80 Zolja ve M79 Osa’lar bulunyor.

Sırbistan Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri hangi araçları kullanıyor?

Sırbistan’da, ulusal hava sahasının kontrolüne özel bir önem veriliyor. Çünkü 1941’de Nazilerin Belgrad’ı bombalaması ve 1999 Kosova Savaşı sırasında NATO’nun müdahelesi, Sırbistan’ın hava gücüne önem vermesini sağladı.

İlk olarak Rusya’dan satın alınan MiG-29’lar kullanılıyor. 14 adet envanterde. 3 tanesi Sırp savaş pilotlarının eğitiminde yer alıyor.

Yugoslavya’dan kalan Soko J-22 uçakları da görevlendiriliyor. Güncel adet sayısı ise 17’dir.

Fransız şirket Dassault’un ürettiği Rafale uçaklarından 12 adet sipariş edildi. Anlaşma yaklaşık olarak 3 milyar euro tutarında.

Nakliye uçaklarına yönelik 3 ayrı model görevlendiriliyor. İspanya’dan satın alınan Airbus C-295 uçakları ağır nakliye görevlerinde yer alıyor. Güncel olarak 2 adet mevcut.

Sovyetler Birliği’nden satın alınan Antonov An-26 ve Antonov An-2’ler de tercih ediliyor. Toplam 2 adet kullanımda.

Helikopterler konusunda tamamen dış alım var.

Rusya’dan satın alınan Mil Mi-24 model helikopterler taarruz görevlerinde bulunuyor.

Genel maksatlı helikopterlerde 2 ayrı model tercih ediliyor. Rusya’dan gelen Mil Mi-17’ler ve Fransa’dan satın alınan Airbus H145 helikopterler görevli. 11 adet Mi-17, 16 adet H145 bulunuyor.

Eğitim uçakları konusunda Balkan esintileri görülüyor. İlk olarak eğitim jeti görevlerinde Yugoslavya’dan kalan Soko G-4’ler yer alıyor. 16 adet görevlendirildi.

Diğer uçak ise Sırbistan’ın kendi üretimi olan Utva Lasta 95 modeller. 14 adet bulunuyor.

İnsansız hava araçları konusunda yelpaze daha geniş. Çin üretimi CASC Rainbow İHA’lar ülkenin hava sahasını koruyor.

Ayrıca, Sırbistan’ın kendi kapasitesi ile üretip geliştirdiği Utva Pegaz model ihalarda tercih ediliyor. Güncel olarak 12 adet kullanımda. Son İHA, İsrail’den satın alındı. 10 adet AD Orbiter model bulunuyor.

Çin’den HQ-22 ve HQ-17 hava savunma sistemleri kullanılıyor.

Orta menzilli sistemlerde Rusya dominasyonu var. Güncel olarak Pantsir sistemi görevlendiriliyor. 1 adet batarya konuşlandırıldı. 2 adet yeni bataraya ise sipariş edildi.

Sovyetler Birliği’nden kalan S-125 Neva bataryalarından 8 adet envanterde. 2K12 Kub model hava savunma bataryası ile ekipmanlar tamamlandı. Toplam 12 adet bulunuyor.

Sırbistan hangi önemli askeri projeleri geliştiriyor?

Savunma sanayisini güçlendirmek ve dışa bağımlılığı azaltmak için çeşitli askeri projeler yürütüyor.

Yerli üretim ve modernizasyon projeleri, Yugoimport SDPR ve Askeri Teknik Enstitüsü öncülüğünde devam ediyor

Yugoslavya’dan kalan M-84 tanklarının ateş kontrol sistemleri, zırh koruması ve elektronik donanımları güncelleniyor.

Bu proje ile orduyu NATO standartlarına yaklaştırmak istiyor.

Mekanize piyade birliklerinin belkemiği olan BVP M-80 araçları, balistik koruma ve ateş gücü artışı için modernize edildi. İlk çıktı ürün 2019’da tanıtıldı.

Miloş araçlarında insansız versiyonlar geliştirildi. Keşif, terörle mücadele ve devriyelerde kullanılıyor.

Nora B-52 model obüsler, ilgili ülkelerin güvenlik algılarına göre yeniden organize edildi. Kenya ve Bangladeş’e satıldı.

Düşük irtifadaki tehditlere yönelik olarak PASARS hava savunma sistemleri geliştirildi.

Galeb G-4 uçaklarının modernizasyonu veya yeni uçak alımı da planlanıyor.

Ayrıca, Çin’in Hebei eyaletinde iki ülke ortaklaşa askeri tatbikat planladı. 19-28 temmuz arasında tamamlandı.

2022 ve 2025 yıllarında Çin’den HQ-22 orta-uzun menzilli hava savunma sistemleri satın aldı. Ayrıca, orduya entegrasyonu için Çinlilerle ortaklık kuruldu.

Radarların kalibrasyonu, operatör eğitimi ve mevcut hava savunma sistemleriyle uyum koordine ediliyor.

Batajnica Askeri Havalimanı’na konuşlandırıldı ve NATO üyesi komşulara karşı caydırıcılık amaçlandı.

Kısa menzilli HQ-17AE hava savunma sistemleri de aldı.

CH-92A silahlı insansız hava araçları temin etti. Ayrıca yerli İHA geliştirilmesi içinde temaslar devam ediyor.

2017’de Rusya’dan hibe olarak aldığı 6 adet ikinci el MiG-29 savaş uçağının modernizasyonunu Rus uzmanlarla ortaklaşa sürdürüyor.

Pantsir sistemlerinin uyumlandırılması içinse Rusya’nın askeri uzmanları ile faaliyet yürütülüyor.

2024’te Fransa’dan satın alınan Rafale savaş uçaklarının bakımın yapacak teknisyenler ve pilotlar Fransa tarafından eğitiliyor.

Böylece eskiye MiG-29 filosunun yenilenmesi hedefleniyor. Teslimatlar 2028 bitene kadar tamamlanacak.

Ayrıca Fransa’dan Mistral hava savunma füzeleri de alındı. PASARS sistemine entegrasyonu için ekipler Fransa ile ortaklaşa eğitimden geçiyor.

Airbus H145M helikopterleri içinde ilgili personellerin eğitimi için Avrupa’dan destek alınıyor.

Sırbistan’ın askeri ve sınır sorunları nelerdir?

Balkanlar’ın kozmopolit jeopolitik yapısı ve tarihsel geçmişinden kaynaklanan sorunlar söz konusu.

Kosova sorunu bölgedeki en ciddi meselelerden biri. Bu sebepten ötürü Sırbistan’ın hem iç hem dış politikasını şekillendiriyor.

Bosna-Hersek’te yaşayan Sırp nüfus, NATO üyesi komşular ve Batı-Rusya arasındaki denge politikası ülkenin makro stratejisini oluşturuyor

Kosova, 2008’de bağımsızlığını ilan etti. Ancak bu karar Sırbistan, Rusya ve Çin tarafından tanınmıyor.

Ek olarak, Kosova’nın kuzeyinde kalan ve Sırp nüfusun yoğun olarak yaşadığı Mitrovica bölgesinde sık sık lokal gerilimler yaşanabiliyor.

2022 ve 2023’te araç plakaları ve kimlik belgeleriyle ilgili anlaşmazlıklar, Sırp nüfus içinde protestolara sebep oldu.

2023’te Kosova tarafından Sırp belediye başkanlarının istifası ile sonuçlanan politikalar ve yerlerine Arnavut isimlerin seçilmesi, protestoların dozunu yükseltti.

Bunun üstüne Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuçiç, orduyu teyakkuz durumuna geçirdi ve Kosova sınırına yığınak yaptı.

Sorunun çözülebilmesi için NATO’nun Kosova Görev Gücüne ait askerler bölgeye konuşlanmak zorunda kaldı.

Sıcak temasta yaşandı. 29 mayıs 2023’te 30 NATO askeri yaralandı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Sırbistan yönetimi, Moskova’ya yaptırım uygulamayı reddetti.

Srebrenitsa Soykırımı nedir?

1992-1995 yılları arasında süren Bosna Savaşı sırasında, Ratko Mladiç’in komutasındaki ordu tarafında Srebrenitsa’da yaklaşık 9 bin Boşnak Müslüman erkek ve çocuk katledildi.

Olay, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından soykırım olarak tanımlandı.

Hadise, Bosnalı Sırpların oluşturduğu VRS ordusu tarafından gerçekleştirildi.

Potoçari’deki eski akü fabrikası infazların gerçekleştirildiği noktalardan birisiydi

“Akrepler” adı verilen paramiliter bir birlikte katıldı.

Bu dönemde, başkent Saraybosna’nın doğusunda bulunan Trnovo’da 6 genç öldürüldü.

1995’te Trnovo’daki katliam görüntüleri infiale sebep oldu.

Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milošević’in liderliğindeki rejim, “Büyük Sırbistan” ideolojisi doğrultusunda Bosnalı Sırpları destekledi.

Örneğin, Sırp Cumhuriyeti Ordusu’nun kullandığı ağır silahların bir kısmı Sırbistan’dan temin edilmişti.

Slobodan Milošević, Srebrenitsa Soykırımı ile suçlandı, ancak yargılanması tamamlanmadan 2006’da hayatını kaybetti.

Uluslararası Adalet Divanı, Ratko Mladiç gibi savaş suçlularının mahkemeye teslimi konusunda işbirliği yapmadığı için Sırbistan’ı BM Soykırım Sözleşmesi’ni ihlal ettiğine karar verdi

Dayton Barış Anlaşması’nın imzalanmasından sonra bağımsız Bosna-Hersek’in ilk cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç oldu.

İzzetbegoviç, Yugoslavya günlerinden itibaren Bosnalı müslümanların hakkını gözeten bir liderdi.

2013’te Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikolić, Srebrenitsa için özür diledi, ancak soykırım tabirini kullanmadı.

Bölgede soykırımdan önce Boşnak Müslümanlar ağırlıklı olarak yaşarken, güncel durumda Sırp nüfus çoğunluğa geçti.

Her yıl 11 Temmuz’da Potočari Anıt Mezarlığı’nda düzenlenen anma törenlerinde, kimlik tespiti yapılan naaşlar defnediliyor.