Kosova’da Yaşam, İş İmkanları ve Ekonomik Durum: Herkes İçin Kapsamlı Rehber

Kosova’da Yaşam, İş İmkanları ve Ekonomik Durum: Herkes İçin Kapsamlı Rehber
Kosova, yaklaşık 1.8 milyon nüfusuyla küçük ama dinamik bir ülke. Başkent Priştine, ülkenin ekonomik ve kültürel merkezi konumunda. Kosova’nın yaşam koşulları, kırsal ve kentsel bölgeler arasında farklılık gösteriyor. Kırsal alanlarda yaşayanların çoğu, küçük ölçekli tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlıyor. Ancak, bu bölgelerde altyapı eksiklikleri ve sınırlı sanayi araçları, yaşam standartlarını kısıtlıyor.
Kentsel bölgelerde, özellikle Priştine ve Prizren gibi şehirlerde, yaşam daha modern. Restoranlar, kafeler ve alışveriş merkezleri, genç nüfusun sosyal hayatını renklendiriyor. Ancak, kişisel hijyen ve sanitasyon gibi konularda, özellikle düşük gelir grupları arasında eşitsizlikler mevcut. Örneğin, kırsal hanelerin bir kısmı temiz suya erişimde sorun yaşıyor. Sağlık hizmetleri de Avrupa ortalamasının altında; ülkede 1000 kişiye 2.2 doktor düşüyor, bu da Avrupa’daki 3.4 ortalamasından düşük.
Kosova’da yaşam maliyetleri, Avrupa’ya kıyasla oldukça uygun. Kiralar, gıda ve günlük harcamalar, özellikle Priştine dışındaki bölgelerde düşük. Ancak, elektrik kesintileri ve altyapı eksiklikleri gibi sorunlar, günlük yaşamı zorlaştırabiliyor. Buna rağmen, Kosova’nın genç ve dinamik nüfusu, İngilizce bilgisi ve kültürel çeşitliliği, ülkeyi yaşamak için cazip kılan unsurlar arasında.
Kosova, iş imkanları açısından hem fırsatlar hem de zorluklar sunuyor. Ülkenin en büyük sorunu, yüksek işsizlik oranı. 2023 verilerine göre, işsizlik oranı %10.9’a gerilese de, gençler (15-24 yaş) arasında bu oran %30 civarında. Özellikle kadınlar ve gençler, iş piyasasında daha fazla zorlukla karşılaşıyor. Kadınların iş gücüne katılım oranı sadece %20, bu da dünyadaki en düşük oranlardan biri.
Kosova’da iş imkanları, belirli sektörlerde yoğunlaşıyor:
-
Ticaret ve Hizmetler: Perakende, motorlu taşıt tamiri ve hizmet sektörü, istihdamın %20’sini oluşturuyor.
-
İnşaat: %11.8’lik payıyla inşaat, özellikle altyapı projelerinde iş fırsatları sunuyor.
-
Eğitim ve Kamu Yönetimi: Eğitim (%9.9) ve kamu yönetimi (%8.3), özellikle sabit gelir arayanlar için popüler.
-
Teknoloji ve Bilişim: Kosova, hizmet ihracatında güçlü bir ülke. 2022’de hizmet ihracatı 2.6 milyar dolar (%28 GSYİH) olarak kaydedildi. Bilişim sektörü, özellikle gençler için umut vadediyor.
Kosova’da start-up ekosistemi gelişiyor, ancak yabancı yatırım eksikliği ve finansmana erişim zorlukları büyümeyi sınırlıyor. Caritas Kosova gibi kuruluşlar, gençlere ve kadınlara yönelik eğitim ve hibe programlarıyla girişimciliği teşvik ediyor. Özellikle sosyal girişimcilik, işsizliği azaltmak ve sürdürülebilir yaşamı desteklemek için önemli bir araç olarak görülüyor.
Kosova’da iş bulmayı zorlaştıran başlıca faktörler:
-
Yüksek Göç Oranı: 1990-2023 arasında yaklaşık 700.000 kişi ülkeyi terk etti. Bu, nitelikli iş gücünün kaybına yol açıyor.
-
Eğitim ve İş Piyasası Uyumsuzluğu: Eğitim sistemi, iş piyasasının ihtiyaçlarına tam yanıt veremiyor.
-
Yüksek Enformel İstihdam: Çalışanların %35’e varan kısmı kayıt dışı çalışıyor, bu da iş güvencesini azaltıyor.
Kosova, üst-orta gelir grubunda yer alan bir gelişmekte olan ülke. 2024’te nominal GSYİH’si 11.1 milyar dolar, kişi başına düşen gelir ise 5.959 dolar olarak kaydedildi. Son yıllarda ekonomik büyüme istikrarlı; 2023’te %3.5, 2024’te %3.7 büyüme öngörülüyor. Ancak, bu büyüme işsizliği azaltmada yeterli değil.
-
Dış Göçmen Havaleleri: Kosova ekonomisi, diasporadan gelen havalelere bağımlı. 2022’de havaleler GSYİH’nin %17’sini oluşturdu.
-
Ticaret Dengesizliği: İhracat, ithalatın sadece %15.3’ünü karşılıyor, bu da büyük bir ticaret açığına yol açıyor.
-
Madencilik ve Enerji: Trepça Maden Kompleksi gibi tarihi madenler, ekonomik potansiyel sunuyor, ancak yatırım eksikliği büyümeyi frenliyor. Yenilenebilir enerjiye geçiş için 950 MW’lık projeler planlanıyor.
-
Turizm: Peja, Prizren ve Priştine, doğa ve kültür turizmiyle dikkat çekiyor.
Kosova’nın ekonomik büyümesi, Sırbistan ile devam eden siyasi anlaşmazlık nedeniyle sınırlı. Sırbistan’ın Kosova’yı tanımaması, uluslararası örgütlere (örn. WTO) katılımı engelliyor. Ayrıca, yolsuzluk algısı, zayıf hukuk devleti ve bürokrasi, yabancı yatırımları caydırıyor. Dünya Bankası, altyapı eksikliklerinin (su, atık, enerji) ve kadınların iş gücüne katılımındaki engellerin giderilmesi gerektiğini vurguluyor.
Kosova, genç nüfusu, stratejik konumu ve düşük işçilik maliyetleriyle yatırımcılar için potansiyel sunuyor. Dünya Bankası’nın 2023-2027 Ülke Ortaklık Çerçevesi, özel sektör odaklı iş yaratımını ve çevresel sürdürülebilirliği desteklemeyi hedefliyor. Hükümet, endüstriyel ve teknolojik parklar için 2024-2026’da 33 milyon euro yatırım planlıyor.