İstanbul’da Dayton Anlaşması’nın 30. Yılı konferansı düzenlendi

Yeryüzü Avukatları Derneği ve Balkan Studies Foundation (Balkan Çalışmaları Vakfı) tarafından İstanbul Üniversitesi Rektörlük Doktora Salonu’nda Dayton Anlaşması’nın 30. Yılı: Hukuki Yansımalar, Parçalanma Siyaseti ve Barışın İnşasının Geleceği konferansı düzenlendi.

Yeryüzü Avukatları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Enes Kafadar, 1995’te Bosna Savaşı’nı sonlandıran Dayton Barış Antlaşması’nı değerlendirerek, “Dünyanın birçok bölgesinde benzer şekilde etnik grupların bir arada devlet yönetmesi durumu var. Dayton modelinin farklı bölgelerde, farklı zamanlarda uygulanmasıyla alakalı tartışmalar söz konusu. Bu tartışmaları bugün Ukrayna’da görüyoruz. Bu modelin Gazze’yle ilgili uygulanabilme ihtimalinin konuşulduğunu görüyoruz. Kıbrıs’ta, Irak’ta gördük.” dedi.

Enes Kafadar, Bosna Hersek’teki savaşın durdurulması için 1995’te imzalanan Dayton Anlaşması’nın hukuki, siyasi ve sosyoekonomik etkilerinin ele alındığı konferansa ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Anlaşmanın savaşı ve çatışmayı bitirmesi, Boşnak halkına bir devlet imkanı sunması sebebiyle önemli olduğunu dile getiren Kafadar, sözleşmenin kendi içinde bazı sorunları da barındırdığını kaydetti.

Tüm risklerine ve olumsuz koşullarına, ileride gerçekleşecek krizler bilinmesine rağmen daha tercih edilebilir bir durum olarak görüldüğü için anlaşmanın imzalandığını belirten Kafadar, Çünkü, savaş çok daha yıkıcı ve zor bir süreç. Dolayısıyla savaşı bitirmeyi bu krizlere tercih etmişler ama aradan geçen 30 yılda bu krizler artık Bosna’da birçok meselenin çözümsüz hale gelmesine sebebiyet vermiş. diye konuştu.

Anlaşmanın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ihlal kararlarına da konu olduğunu aktaran Kafadar, “Aslında bu, farklı milletlerin bir arada yaşaması iddiasında olan bir sözleşme. Dolayısıyla temel konularla ilgili bir araya gelmesi çoğu zaman mümkün olmayan grupların onayı gerektiği için sözleşmeyi değiştirmek de çok mümkün olmamış. AİHM bir ihlal kararı veriyor ama bu karara sebep olan maddeyi ortadan kaldırmak üç etnik grubun (Boşnak, Hırvat, Sırp) ortak iradesiyle gerçekleşeceği için bu da imkansız hale geliyor. Dolayısıyla o problemler kronik olarak devam ediyor, yönetim krizleri ortaya çıkıyor.” ifadelerini kullandı.

Kafadar, Dayton Anlaşması’na sadece bir sözleşme olarak bakılmaması gerektiğini, bunun bir model olduğunu vurgulayarak, “Dünyanın birçok bölgesinde benzer şekilde etnik grupların bir arada devlet yönetmesi durumu var. Dayton modelinin farklı bölgelerde, farklı zamanlarda uygulanmasıyla alakalı tartışmalar söz konusu. Bu tartışmaları bugün Ukrayna’da görüyoruz. Bu modelin Gazze’yle ilgili uygulanabilme ihtimalinin konuşulduğunu görüyoruz. Kıbrıs’ta, Irak’ta gördük.” diye konuştu.

Kafadar, konferansla 30 yıllık tecrübeden hareketle Güncel tartışmalara katkı sağlamayı da amaçladıklarını ifade etti.

• Metin birçok eleştiriyle karşı karşıya

Balkan Çalışmaları Vakfı Başkanı Sevba Abdula da konferans dolayısıyla 30 yıl önce yaşananları hatırlama ve o zamandan bugüne kadarki süreçleri tekrar değerlendirme fırsatı bulduklarını söyledi.

Konferansın, Türkiye kamuoyuna Boşnak toplumunun son 30 yılda yaşadığı süreci aktarma açısından önemli olduğunu belirten Abdula, birçok ülkeden araştırmacının katıldığı etkinlikte uzman akademisyenlerle Dayton Anlaşması’na ilişkin çeşitli süreçleri değerlendirme fırsatı bulduklarını anlattı.

Abdula, Dayton Anlaşması’yla 1995’te Bosna Hersek’teki savaşın sona erdiğini aktararak, “Anlaşma, o dönemde savaşı sonlandıran bir metin ama hakkaniyetli, adaletli bir metin olduğunu söyleyemeyiz. Bir yönüyle eleştirel bakılan ama bir yönüyle de 1995’te savaşı sonlandırdığı için belli oranda kabul edebileceğimiz bir metindi ama şimdi o metin birçok eleştiriyle karşı karşıya.” ifadelerini kullandı.